Helfrich 1916: Munia
Enggano, Indonesian and Dutch transcription extracted automatically, aligned and checked by Rena Dusee, 2022-2023
English translation from Dutch by Rena Dusee, 2022-2023
Contemporary Indonesian orthography checked and corrected by Gede Rajeg and I Kadek Sanjaya
Transcription system: Helfrich transcription in second line, converted to common transcription system in first line


7. ekuda'ayo ekaka edikodo munia.
cerita orang ditelan ikan.kerapu.
Ekoedaäjo ekaka edikodo moenia.
Tjeritera orang di.talan ikan.kerapoe.
Verhaal van een moenia, die een mensch opslokt.
Story of a munia who swallows a person.
Note: De „Jacob Evertsen”?/The "Jacob Evertsen"?

kikia hale kahai ekaka mo'o ka'apia iohki pane i Koma,
ada dulu satu orang yang berladang di.tepi dekat dari Koma
Kikia hale kahai ekaka moö kaäpia iohki pane i Koma,
Adalah doeloe satoe orang jang berladang di.tepi dekat di Koma
Eertijds had iemand een tuin aangelegd nabij Kaap Koma,
In the past, someone had built a garden near Cape Koma,

kabuko'oha epo idita,
ditanamlah kelapa di.situ
kaboekoöha epo idita,
di.tanamlah kelapa di.sitoe
welke tuin met kokospalmen werd beplant.
which was planted with coconut palms.

dabuodo kama'amuho epodia kamahawa,
lama-lama besarlah kelapanya berbuah
daboeodo kamaämoeho epodia kamahawa,
lama.lama besarlah kelapanja berboeah
Nadat de palmen vrucht droegen, werd een daarvan bestemd om daaruit «toewak» te verkrijgen.
After the palms bore fruit, one was designated to obtain "tuwak" from.
Note: Tuwak: Gegiste, uit den palm getapte, sap./Fermented juice drawn from the palm.

kabupario kahai emeno,
dibikinnya satu tuak
kaboepario kahai emeno,
di.bikinnja satoe toewak
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

iho uhapoadia kahai dibaha kia kahabario emenonia,
dalam harinya satu pergilah dia membikin tuaknya
iho oehapoadia kahai dibaha kia kahabario emenonia,
dalam harinja satoe pergilah dia membikin toeaknja
Op een dag, toen de man bezig was om het sap te tappen,
One day, when the man was busy tapping the juice,

kamoho euė eo'o kuinana,
tetapi laut kuat sekali
kamoho eoeĕ eoö koeinana,
tetapi laoet koewat sekali
was het springvloed.
it was spring tide.

dibuo'ea no'oiː
dibilang begini
di boeoëa noöiː
di bilang bagini
Hij sprak toen tot de zee:
He then spoke to the sea:

«iauiha eo'o o'o euė,
meskipun kuat kamu laut
«iaoeiha eöö öö eoeĕ,
maskipoen koewat kamoe laoet
«Al zijt ge nog zoo machtig, o! zee!,
"Though thou art so mighty, oh! sea!,

keaba upuhai bohki emenoi”
tidak bisa.(kamu) cabut.(batang) tuak.(saya)
keaba oepoehai bohki emenoi”
tiada bisa.(kamoe) tjaboet.(batang) toewak.(saja)
gij zijt (toch) niet in staat, om den palm, waaruit ik «toewak» verkrijg, te ontwortelen”.
you are not able to uproot the palm from which I obtain "tuwak".

iadohada kia kahabario emenonia di.puaka yona.iubada,
sesudah dia bikin tuaknya pulanglah ke.rumahnya
iadohada kia kahabario emenonia di.poeaka jona.ioebada,
sesoedah dia bikin toeaknja poelanglah karoemahnja
Nadat de man «toewak» had verkregen, keerde hij huiswaarts.
After the man obtained "tuwak", he returned home.

kaika elopo kahibaha kia kahabario emenonia eana,
terang dunia.(pagi.harinya) pergi.lagi dia membikin tuaknya itu
kaika elopo kahibaha kia kahabario emenonia eana,
terang doenia.(pagi.harinja) pergi.lagi dia membikin toeaknja itoe
Daags daarop ging hij tot hetzelfde doel naar zijn tuin en zag, aldaar aangekomen, dat de kokospalm midden in zee dreef.
The next day he went to his garden for the same purpose and, arriving there, saw that the coconut tree was floating in the middle of the sea.

ke iabakoa kia idita,
tetapi sesampai dia di.situ
ke iabakoa kia idita,
tetapi sesampai dia di.sitoe
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

kabupoaha hobaha ephodia ihoano ediobu enahapinia yo epho emenonia,
dilihatnyalah sudah.pergi kelapanya ke.tengah oleh.sebab sayangnya kepada kelapa tuaknya
kaboepoaha hobaha ephodia ihoano edioboe enahapinia jo epho emenonia,
di.lihatnjalah soedah.pergi kelapanja di.tengah oleh.sebab sajangnja kapada kelapa toeaknja
Aangezien hij met den palm begaan was, zwom hij, een mes met zich voerende, naar de plek, waar de palm dreef.
Because he felt for the palm, he swam, carrying a knife with him, to the place where the palm floated.
NOTE: this is the translation for this section and the two below.

kamua'ahko yaha idita,
berenanglah pergi ke.situ
kamoeaähko jaha idita,
bernanglah pergi kesitoe
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

di budodo eaau̇ kahai,
dia pegang pisau satu
di boedodo eaaö kahai,
dia pegang pisau satoe
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

ke kapanihana kabai munia aio,
tetapi dengan.lekas datang ikan.kerapu besar
ke kapanihana kabai moenia aio,
tetapi dengan.lekas datang ikan.kerapoe besar
Aldra kwam een groote «moenia» aangezwommen,
Soon a great "munia" swam up,

kabukodoha kia hi ea'aodia kia kidodo,
ditelannyalah dia dengan pisaunya dia pegang
kaboekodoha kia hi eaäodia kia kidodo,
di.telannjalah dia dengan pisaunja dia pegang
die hem met het mes, dat hij bij zich had, opslokte en met hem de kust rondzwom.
swallowed him up with the knife he carried, and swam with him round the shore.

kamoho eayo eana kapakokoya'aha ekaka edikododia eana kapakekehia elopo,
adapun ikan itu dijalankannyalah orang yang.ditelannya itu mengelilingi tanah
kamoho eajo eana kapakokojaäha ekaka edikododia eana kapakekehia elopo,
adapoen ikan itoe didjalankannjalah orang jang.di.telannja itoe mengelilingi tanah
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

kabu'ua no'oi ekaka yo eayo kikodo kia:
berkatalah begini orang kepada ikan menelan dia
kaboeoea noöi ekaka jo eajo kikodo kia:
berkatalah bagini orang kapada ikan menelan dia
Hij sprak aldus tot de «moenia»:
He thus spoke to the «munia»:

«ika hobakoa ikodoabu?”
kita sudah.sampai di.tempat.(kamu.menelan.saya)
«ika hobakoa ikodoaboe?”
kita soedah.sampai di.tempat.(kamoe.menelan.saja)
«Zijn wij reeds op de plaats aangekomen, waar ge mij hebt opgeslokt”.
"Have we yet arrived at the place where you swallowed me?"

«o ika hopane,”
ya kita sudah.dekat,
«o ika hopane,”
ja kita soedah.dekat,
«Wij zijn er vlak bij,
"We are very close,"

kabu'ua munia eana,
katanya ikan.kerapu itu
kaboeoea moenia eana,
katanja ikan.kerapoe itoe
antwoordde de «moenia”.
answered the "moenia."

nonoahana epanunuhi ekaka eana yo uayo,
demikianlah pertanyaan orang itu sama ikan
nonoahana epanoenoehi ekaka eana jo oeajo,
demikianlah pertanjaan orang itoe sama ikan
Nog enkele malen stelde hij die vraag tot de «moenia», totdat deze hem antwoordde, dat zij op de plaats waren aangekomen.
A few more times he put this question to the 'munia', until the latter replied that they had arrived at the place.
NOTE: this is the translation for this section and the one below.

ubihoka iuė ekodoadia kabakoa kia idita,
sampai di.laut tempat.penelannya sesampai dia di.sana
oebihoka ioeĕ ekodoadia kabakoa kia idita,
sampai di.laoet tempat.penelannja sesampai dia di.sana
NO TRANSLATION
NO TRANSLATION

kapanihana kabukitaha ea'aodia ikitai munia eana,
(dengan).lekas dicucukkan pisaunya ke.perut ikan.kerapu itu
kapanihana kaboekitaha eaäodia ikitai moenia eana,
(dengan).lekas di.tjoetjoekkan pisaunja keperoet ikan.kerapoe itoe
Snel sneed hij met het mes, dat hij bij zich had, den buik van de «moenia» open
Quickly, with the knife he had with him, he cut open the belly of the "moenia"

kakokonaha kia,
keluarlah dia
kakokonaha kia,
keloearlah dia
en kroop uit den buik,
and crawled out of the belly,

kamua'ahko yana iohki,
dia.berenang pergi ke.tepi
kamoeaähko jana iohki,
dia.bernang pergi di.tepi
zwom daarna naar den wal
then swam ashore

kamana iubadia,
pergilah ke.rumahnya
kamana ioebadia,
pergilah di.roemahnja
en keerde naar huis terug.
and returned home.

kamoho munia kaba'aoha idita kabapadi eodoa iuė Kikohea.
tetapi ikan.kerapu matilah di.situ menjadi gosong di.laut Kikohea.
kamoho moenia kabaäoha idita kabapadi eodoa ioeĕ Kikohea.
tetapi ikan.kerapoe matilah di.sitoe mendjadi gosong di.laoet Kikohea.
De «moenia», die op de plaats dood bleef, werd bij Kikohéa een «eodoa».
The "moenia", which remained dead on the spot, became an "eodoa" at Kikohéa.
Note: Kikohea: Branding op eene ondiepe plaats of op een rif; hier wordt bedoeld de branding bij de opening tusschen de reven bij Kikohéa./Kikohea: Place where waves break at a shallow place or on a reef; here, the place where waves break at the opening between the reefs of Kikohéa is meant.